Pięć Elementów jest teorią medycyny chińskiej, którą stosuje się w leczeniu, dietetyce, a także profilaktyce zdrowotnej. Opiera się ona na połączeniu zjawisk pięciu żywiołów, do których należy Woda, Drzewo, Ogień, Ziemia i Metal.
Teoria pięciu elementów powstała w Chinach w roku 221 r. p.n.e. za czasów dynastii Yin i Zhou. Inne jej nazwy to również teoria pięciu żywiołów, czy pięciu przemian. Do tych wspomnianych pięciu elementów należą Drzewo, Ogień, Ziemia, Metal, Woda. Każdy z tych pierwiastków jest ze sobą powiązany i tworzy pewne określone cykle. Znajdują się one we wszystkim, co nas otacza, Mogą się wspierać, lub niszczyć. Uosabiają zmiany i ruch energii nazywanej Qi.
Czym jest każdy z pięciu elementów?
Każdemu z żywiołów Chińczycy przypisują charakterystyczne cechy.
Drzewo łączy się z gniewem, lub jego brakiem. Fizycznym jego odzwierciedleniem są ścięgna, mające związek z ruchem i gibkością, Żywioł ten ma również związek z oczami i narządami rozrodczymi. Duchem elementu drzewa jest nadzieja, optymizm, cel i wizja, ale także rozpacz, brak nadziei, brak celu. Wiąże się on z przyszłością, oczekiwaniem i planowaniem jej nadejścia.
Ogień wiąże się przede wszystkim z teraźniejszością. Jego duch wyraża wolność, miłość, radość i entuzjazm. W ciele łączy się z krwią i naczyniami krwionośnymi. Element ten odpowiada za zdolność przekazywania emocji i myśli oraz wysławiania się. Ma powiązanie z językiem, oznacza też inteligencję, lub jej brak. Odpowiada za radość.
Ziemia to symbol dostarczania pokarmu dla ciała, umysłu i ducha. Zdaniem Chińczyków fizycznym jej przejawem t ciało, tkanki miękkie, a więc mięśnie. W umyśle odpowiada ona zdolność pochłaniania nowych informacji i ich przetwarzania. Ziemia jest symbolem bezpieczeństwa i stabilności. Odpowiada za współczucie oraz dbanie o innych i siebie.
Metal ma związek z gniciem, rozkładem, szacunkiem, poczuciem własnej wartości oraz smutkiem Zapewnia natchnienie, zrozumienie zmienności wszystkich rzeczy oraz godzenie się z procesem przemijania.
Woda wyraża strach lub brak strachu. Odpowiadają jej rezerwa, przepływ i oczyszczająca siła. Zapewnia ona determinację, silną wolę, wytrzymałość i odporność.
Pięć elementów a ludzki organizm
Każda z przemian wiąże się też z parą narządów odzwierciedlających Yin i Yang.
- z Drzewem połączone są wątroba i pęcherzyk żółciowy,
- z Ogniem — serce i jelito cienkie,
- z Ziemią — trzustka i żołądek,
- z Metalem — płuca i jelito grube,
- z Wodą — nerki i pęcherz moczowy.
Te pary narządów są ze sobą powiązane i wpływają na siebie wzajemnie.
Pięć żywiołów a stadia życia człowieka
Pięć elementów odzwierciedla cykl przemian, zachodzących w przyrodzie i w ludziach, takie jak zmieniające się pory roku, czy zmienne pory dnia. Za pomocą teorii pięciu elementów można przedstawić cały rozwój człowieka. Płód znajduje się w elemencie Wody, przychodząc na świat, wchodzi w żywioł Drzewa. Symbolizuje ono noworodka, który początkowo jest drobny i kruchy i musi gromadzić energię potrzebną do wzrostu. Wczesna młodość i dorastanie związane jest z Ogniem. Dojrzałość i stabilizacja oraz zbieranie owoców swojej pracy dotyczą Ziemi. Z kolei okres starzenia się to Metal. Natomiast ostateczna starość i pogodzenie się z końcem ludzkiego życia to Woda.
Pięć elementów a pory roku i smaki
Zgodnie z założeniami filozofii chińskiej cyklowi Pięciu Przemian podlega każdy proces również naturalne cykle roku oraz przyrządzania posiłków. Żywiołom odpowiadają pory roku:
- wiosna – Drzewo,
- lato – Ogień,
- późne lato – Ziemia,
- jesień – Metal,
- zima – Woda.
Z kolei w kuchni chińskiej ważną kwestią jest ściśle określona kolejność dodawania składników podczas przyrządzania potraw. Produkty należy bowiem dodawać według następującego schematu:
- smak słodki, Ziemia,
- smak ostry, Metal,
- smak słony, Woda,
- smak kwaśny, Drzewo,
- smak gorzki, Ogień.
Wszystkie pięć elementów jest ciągle obecnych w naszym życiu, Ogień, Ziemia, Metal i Woda dotyczą fizycznego życia człowieka, natomiast żywioł Drzewa związany jest z duchem. Według chińskiej filozofii ten ostatni umożliwił powstanie wcześniejszych czterech.